(آيه 252) اين آيه به داستانهاى متعدّدى كه در آيات گذشته درباره بنى اسرائيل آمد، اشاره مى كند مى گويد: «اينها، آيات خداست كه به حق، بر تو مى خوانيم; و تو، از رسولان (ما) هستى» (تِلْكَ ءَايَاتُ اللَّهِ نَتْلُوهَا عَلَيْكَ بِالْحَقِّ وَ إِنَّكَ لَمِنَ الْمُرْسَلِينَ).

سوره بقره آيه 221 تا 251

شأن نزول:
(آيه 221) شخصى به نام مرثد از طرف پيامبر اكرم(ص) مأمور شد كه از مدينه به مكّه برود. وى به قصد انجام فرمان رسول خدا(ص) وارد مكّه شد و در آنجا با زن زيبايى به نام عناق كه در زمان جاهليت او را مى شناخت برخورد نمود آن زن او را ـ مانند گذشته ـ به گناه دعوت كرد امّا مرثد كه مسلمان شده بود، تسليم خواسته او نشد. آن زن تقاضاى ازدواج نمود، مرثد جريان را به اطّلاع پيامبر(ص) رساند. اين آيه نازل شد و بيان داشت كه زنان مشرك و بت پرست شايسته همسرى و ازدواج با مردان مسلمان نيستند.

سوره بقره آیه 151 تا 190

برنامه هاى رسول اللّه
(آيه 151) خداوند در آخرين جمله از آيه گذشته يكى از دلايل تغيير قبله را تكميل نعمت خود بر مردم و هدايت آنان بيان كرد، در اين آيه با ذكر كلمه «كما» اشاره به اين حقيقت مى كند كه تغيير قبله تنها نعمت خدا بر شما نبود بلكه نعمتهاى فراوان ديگرى به شما داده است. مى فرمايد: «همان گونه كه (با تغيير قبله، نعمت خود را بر شما كامل كرديم،) رسولى از خودتان در ميان شما فرستاديم» (كَمَا أَرْسَلْنَا فِيكُمْ رَسُولاً مِنْكُمْ).

سوره بقره آیه 101 تا 150

(آيه 101) در اين آيه تأكيد گوياترى روى همين موضوع دارد مى گويد: «و هنگامى كه فرستاده اى از سوى خدا به سراغشان آمد، و با نشانه هايى كه نزد آنها بود مطابقت داشت، جمعى از آنان كه به آنها كتاب (آسمانى) داده شده بود، كتاب خدا را پشت سر افكندند; گويى هيچ از آن خبر ندارند» (وَ لَمَّا جَاءَهُمْ رَسُولٌ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُصَدِّقٌ لِمَا مَعَهُمْ نَبَذَ فرِيقٌ مِنَ الَّذِينَ أُوتُوا الْكِتَابَ كِتَابَ اللَّهِ وَرَاءَ ظُهُورِهِمْ كَأَنَّهُمْ لاَ يَعْلَمُونَ).

آیه 51 تا 100 سوره بقره

(آيه 51) قرآن در اين آيه و سه آيه بعد، از بزرگ ترين انحراف بنى اسرائيل در طول تاريخ زندگيشان سخن مى گويد و آن انحراف از اصل توحيد به شرك و گوساله پرستى است. مى فرمايد: «و (به ياد آوريد) هنگامى را كه با موسى چهل شب وعده گذارديم» (وَ إِذْ وَاعَدْنَا مُوسَى أَرْبَعِينَ لَيْلَةً).

سوره بقره [2]

اين سوره در ((مدينه )) نازل شده ، و 286 آيه است. نامگذارى اين سوره به البقره به خاطر داستانى است در مورد گاو بنى اسرائيل كه شرح آن در آيات 67 تا 73 است. اين سوره كه طولانى ترين سوره هاى قرآن مجيد است واز آنجايى كه اين سوره بتدريج، و بطور متفرق نازل شده، نمى‏توان غرض واحدى كه مورد نظر همه آياتش باشد در آن يافت، تنها مى‏توان گفت: كه قسمت عمده آن از يك غرض واحد و چشم‏گير خبر مى‏دهد، و آن عبارتست از بيان اين حقيقت كه عبادت حقيقى خداى سبحان باين است كه بنده او بتمامى كتابهايى كه او بمنظور هدايت وى و بوسيله انبيايش نازل كرده، ايمان داشته باشد، و ميان اين وحى و آن وحى، اين كتاب و آن كتاب، اين رسول و آن رسول، فرقى نگذارد.

در اين سوره علاوه بر بيان حقيقت نامبرده، كفار و منافقين، تخطئه، و اهل كتاب ملامت شده‏اند، كه چرا ميانه اديان آسمانى و رسولان الهى فرق گذاشتند؟ و در هر فرازى بمناسبت عده‏اى از احكام از قبيل برگشتن قبله از بيت المقدس بسوى كعبه، و احكام حج، وارث، و روزه، و غير آن را بيان نموده، بفرازى ديگر پرداخته است.

امامت در الميزان2

 (و اذ ابتلي ابراهيم ربه) الخ، كلمه (ابتلاء) و بلاء يك معني دارد، اگر بخواهي بگوئي: من فلان را با فلان عمل و يا پيش آوردن فلان حادثه امتحان كردم،

امامت در الميزان1

وَ إِذِ ابْتَلى إِبْرَهِيمَ رَبُّهُ بِكلِمَتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنى جَاعِلُك لِلنَّاسِ إِمَاماً قَالَ وَ مِن ذُرِّيَّتى قَالَ لا يَنَالُ عَهْدِى الظلِمِينَ(بقره-(124(به خاطر بياوريد) هنگامى كه خداوند ابراهيم را با وسائل گوناگونى آزمود، و او بخوبى از عهده آزمايش بر آمد، خداوند به او فرمود: من تو را امام و رهبر مردم قرار دادم ، ابراهيم عرض كرد: از دودمان من (نيز امامانى قرار بده ) خداوند فرمود: پيمان من به ستمكاران نمى رسد (و تنها آن دسته از فرزندان تو كه پاك و معصوم باشند شايسته اين مقامند).

اين آيه بفرازي ديگر شروع شده و آن ذكر پاره‏اي از داستانهاي ابراهيم (عليه‏السلام‏) است كه نسبت بايات مربوط به قبله و تغيير آن از بيت المقدس بطرف كعبه بمنزله مقدمه و زمينه چيني است، و همچنين نسبت بايات راجعه بحج، و بيانيكه در خلال آن در باره حقيقت دين حنيف اسلامي و مراتب آن بميان آمده، مرتبه اول بيان اصول معارف اسلامي و مرتبه دوم اخلاق و مرتبه سوم احكام فرعيه كه همه اينها بطور اجمال در آن آيات آمده است.

و آيات نامبرده اين معنا را نيز در برگرفته كه خدايتعالي ابراهيم (عليه‏السلام‏) را بچند خصيصه اختصاص داده، يكي بامامت و يكي به بناي كعبه و ديگر بعثتش براي دعوت بدين توحيد.

(و اذ ابتلي ابراهيم ربه) بنا بر آنچه گفتيم اين آيه شريفه اشاره دارد باينكه خدايتعالي مقام امامت را باو داد و اين واقعه در اواخر عمر ابراهيم (عليه‏السلام‏) اتفاق افتاده، در دوران پيريش و بعد از تولد اسماعيل و اسحاق (عليهما‏السلام‏) و بعد از آنكه اسماعيل و مادرش را از سرزمين فلسطين به سرزمين مكه منتقل كرد، همچنانكه بعضي از مفسرين نيز متوجه اين نكته شده‏اند.

دليل بر آن اينستكه بعد از جمله: (اني جاعلك للناس اماما) از آنجناب حكايت فرموده كه گفت: (و من ذريتي، پروردگارا امامت را در ذريه‏ام نيز قرار بده) و اگر داستان امامت قبل از بشارت ملائكه بتولد اسماعيل و اسحاق بود، ابراهيم (عليه‏السلام‏) علمي و حتي مظنه‏اي باينكه صاحب ذريه ميشود نميداشت.

چون حتي بعد از بشارت دادن ملائكه باز آنرا باور نكرد و در جواب ملائكه سخني گفت كه نوميدي از اولاد دار شدن از آن پيدا است، و اينك گفتگوي ملائكه با وي: (و نبئهم عن ضيف ابراهيم، اذ دخلوا عليه فقالوا سلاما، قال انا منكم وجلون قالوا: لا توجل، انا نبشرك بغلام عليم قال: ا بشرتموني علي أن مسني الكبر، فبم تبشرون؟ قالوا بشرناك بالحق فلا تكن من القانطين بمردم خبر ده از ميهمانان ابراهيم، آنزمان كه بر او در آمدند و سلام گفتند، ابراهيم (چون ديد غذا نخوردند پنداشت دشمنند) گفت: ما از شما بيمناكيم، گفتند: نه، مترس كه ما تو را بفرزندي دانا بشارت ميدهيم، گفت: آيا مرا كه پيري مسلطم شده بشارت ميدهيد به چه بشارت ميدهيد؟ گفتند بحق بشارتت ميدهيم، زنهار كه از نوميدان مباش) و همچنين بطوريكه قرآن حكايت مي‏كند همسرش نيز اميدي نداشت باينكه صاحب فرزند شود، اينك حكايت قرآن: (وامراته قائمة، فضحكت، فبشرناها باسحق، و من وراء اسحق يعقوب، قالت يا ويلتي ء الد و انا عجوز و هذا بعلي شيخا؟ ان هذا لشي‏ء عجيب، قالوا أ تعجبين من امر الله؟ رحمت الله و بركاته عليكم اهل البيت، انه حميد مجيد، همسرش ايستاده بود، چون اين گفتگو شنيد بخنديد، ما او را به اسحاق و از پس اسحاق به يعقوب بشارت داديم، گفت: اي واي، آيا من بچه مي‏آورم، با اين كه پيره‏زالي هستم، آنهم پير زالي كه در جوانيش نازا بود؟! و شوهرم پيري فرتوت است، اين بشارت چيزي است عجيب؟! گفتند: آيا از امر خدا تعجب مي‏كني؟ رحمت خدا و بركات او شامل حال شما اهل بيت است و او حميد و مجيد است).

بطوري كه ملاحظه مي‏كنيد از سراپاي سخنان ابراهيم و همسرش نوميدي مي‏بارد، و بهمين جهت ملائكه در مقابل، سخناني ميگويند كه تسلي خاطر آنان باشد، و دلخوششان سازد، پس ابراهيم و خانواده‏اش اطلاعي نداشتند كه بزودي صاحب فرزند مي‏شوند و با اين حال وقتي مي‏بينيم بعد از شنيدن اين مژده كه خدا او را به مقام امامت ترفيع مي‏دهد، تقاضا مي‏كند كه اين مقام را به بعضي از ذريه من روزي فرما، مي‏فهميم كه او در حال گفتن اين تقاضا داراي فرزند بوده، چون سخن، سخن كسي است كه خود را داراي فرزند ميداند و اگر كسي كمترين آشنائي به ادب كلام داشته باشد، آنهم پيامبري چون ابراهيم خليل، آنهم در خطاب به پروردگار جليل خود، هرگز بخود اجازه نمي‏دهد كه با اين كه نه فرزند داشته و نه اطلاعي از فرزند دار شدنش داشته اينطور سخن بگويد.

و تازه اگر چنين سخني را از آنجناب احتمال دهيم، بايد مي‏گفت: (ومن ذريتي، ان رزقتني ذرية، پروردگارا از ذريه‏ام نيز، اگر ذريه‏اي روزيم كردي، امام قرار بده) يا عبارتي ديگر كه اين قيد و شرط را برساند، پس معلوم ميشود اين درخواست از آنجناب در اواخر عمرش و بعد از بشارت بوده است.

علاوه بر اينكه جمله: (و چون ابراهيم را پروردگارش آزمايشها نموده و او در همه آنها پيروز گرديد، و بدين جهت پروردگارش گفت: من تو را امام خواهم كرد) الخ، دلالت دارد كه اين امامت كه خدا باو بخشيد، بعد از امتحان‏هائي بوده كه خدا از او كرد و معلوم است كه اين امتحانات همان انواع بلاهائي بوده كه در زندگي بدان مبتلا شده، و قرآن كريم بانها تصريح كرده كه روشن‏ترين آن امتحانها و بلاها، داستان سر بريدن از فرزندش اسماعيل بوده، مي‏فرمايد: (قال يا بني اني أري في المنام اني أذبحك، تا آنجا كه مي‏فرمايد: ان هذا لهو البلاء المبين، پسرم در خواب مي‏بينم كه من بدست خودم ترا ذبح مي‏كنم - تا آنجا كه مي‏فرمايد - بدرستي كه اين بلائي است آشكارا) و اين قضيه در دوران پيري آن جناب اتفاق افتاده، همچنان كه قرآن در حكايت از آن ميفرمايد: (الحمد لله الذي وهب لي علي الكبر، اسمعيل و اسحق ان ربي لسميع الدعاء، شكر خداي را كه در سر پيري اسماعيل و اسحاق را به من ارزاني داشت، آري پروردگار من شنوا و داناي بحاجت است) 

حال به الفاظ آيه برميگرديم.

ادامه دارد...