سوره‏ى سجده[32]

اين سوره، سى‏ آيه دارد نام اين سوره در بعضى از روايات و در لسان مشهور مفسران سوره سجده يا الم سجده است ، و گاه براى مشخص ساختن آن از سوره حم سجده آنرا به نام سجده لقمان مى خوانند، چرا كه بعد از سوره لقمان قرار گرفته .در بعضى از روايات نيز از آن به الم تنزيل ياد شده .

اين سوره يكى‏ از 29 سوره‏اى‏ است كه با حروف مقطّعه آغاز شده است.يكى‏ از چهار سوره‏اى‏ است كه در آن آيه سجده‏ى واجب آمده است.در آيه 15، از ركوع و سجده به هنگام شب كه مردم در خواب هستند، به عنوان ويژگى‏ مؤمنان راستين ياد شده و قرائت اين آيه نيز سجده واجب دارد.

غرض اين سوره بيان مبدأ و معاد، و اقامه برهان بر اين مساله است، و نيز دفع شبهه‏هايى كه در باره اين دو مساله در دلها خلجان مى‏كند، و در ضمن به مساله نبوت و كتاب نيز اشاره مى‏نمايد، و امتيازى كه دو گروه مؤمنين حقيقى به آيات خدا، و فاسقان خارج از زى عبوديت، از يكديگر دارند بيان مى‏كند، و نيز به دسته اول وعده ثوابى مى‏دهد كه از تصور هر متصور بيرون است، و به دسته دوم وعيدى مى‏دهد، و به انتقام شديدى تهديد مى‏كند كه عبارت است از عذاب اليم و ابدى در قيامت، و عذابى كوچك‏تر از آن كه در دنيا به زودى خواهند چشيد، و در آخر، سوره را با تاكيد آن وعيد، و دستور به رسول خدا (ص) كه تو نيز منتظر باش آن چنان كه آنان منتظرند، ختم مى‏كند.

معروف اين است كه اين سوره در مكه نازل شده است . بعضى از مفسران هيچيك از آيات آن را استثناء نكرده اند، ولى بعضى ديگر آيه 18 تا 20 را مدنى مى دانند، و معتقدند اين سه آيه در مدينه نازل شده .

روى هم رفته در آن چند بخش جلب توجه مى كند:

1 - قبل از هر چيز سخن از عظمت قرآن ، و نزول آن از سوى پروردگار عالميان ، و نفى اتهامات دشمنان از آن است .

2 - سپس بحثى پيرامون نشانه هاى خداوند در آسمان و زمين ، و تدبير اين جهان دارد.

3 - بحث ديگرى پيرامون آفرينش انسان از ((خاك )) و ((آب نطفه )) و ((روح الهى )) و اعطاى وسائل فراگيرى علم و دانش ، يعنى چشم و گوش ‍ و خرد از سوى خداوند به او مى باشد.

4 - بعد از آن از رستاخيز و حوادث قبل از آن يعنى مرگ و بعد از آن يعنى سوال و حساب سخن مى گويد.

5 و 6 - بحثهاى موثر و تكان دهنده اى از بشارت و انذار دارد مومنان را به جنة الماوى نويد مى دهد و فاسقان را به عذاب آتش تهديد مى كند.

7 - به همين مناسبت اشاره كوتاهى به تاريخ بنى اسرائيل و سرگذشت موسى (عليه السلام ) و پيروزيهاى اين امت دارد.

8 - و باز به تناسب بحث بشارت و انذار اشاره اى به احوال گروهى ديگر از امتهاى پيشين و سرنوشت دردناك آنها مى كند.

9 و 10 - بار ديگر به مسئله توحيد و نشانه هاى عظمت خدا باز مى گردد و با تهديد دشمنان لجوج سوره را پايان مى دهد.