اغنياى واقعى!

قال على (عليه السلام):

«لا غِنَى كَالْعَقْلِ وَ لا فَقْرَ كَالْجَهْلِ»;

«هيچ سرمايه اى همچون عقل نيست و هيچ فقرى همچون جهل و نادانى نيست»( نهج البلاغه، كلمات قصار، شماره 54).

شرح و تفسير

غنا و بى نيازى دو گونه است: 1ـ بى نيازى برون ذاتى. 2ـ بى نيازى درون ذاتى.

منظور از بى نيازى برون ذاتى آن است كه انسان به وسيله اشياء خارج از ذاتش از ديگران بى نياز شود; به وسيله مقام، قدرت، دوستان، پول و مانند آن. اين غناى برون ذاتى است كه چندان اعتبار ندارد، به همين جهت اين نوع غنا عطش روحى انسان را فرو نمى نشاند و لهذا ثروتمندان تشنه تر هستند! بر اين اساس است كه وقتى از بهلول مى پرسند: شخصى نذر كرد كه به فقيرترين مردم كمك مالى كند، بايد به چه كسى بدهد؟ گفت: «به هارون الرشيد!».

نوع دوم، غناى درون ذاتى است; يعنى كسى كه با استفاده از سرمايه درونى وجود خويش و بدون كمك گرفتن از ابزار بيرون خويش غنى است. چنين اشخاصى در سايه ايمان، اعتماد به نفس، قناعت، توكّل بر خدا، تقوى، كه سرمايه هاى بزرگى محسوب مى شود، به غناى درون ذاتى دست مى يابند و از همه غنى ترند. ويژگى مهمّ سرمايه هاى درون ذاتى اين است كه دزدان نمى توانند آن را به سرقت ببرند. حضرت على (عليه السلام)خود از جمله كسانى است كه غناى درون ذاتى دارد. بدين جهت در دوران بيست و پنج ساله سكوتش همانند كوه ايستادگى و مقاومت مى كند و هنگامى كه به قدرت مى رسد اسير قدرت نمى گردد، بلكه قدرت را اسير خويش مى نمايد و به دنيا همچنان بى اعتناست.

آرى، آن حضرت در اوج قدرت دنيا را از كفش پر وصله اش بى ارزش تر!( نهج البلاغه، خطبه 33)

و از برگ جويده شده در دهان ملخ كم بهاتر!( نهج البلاغه، خطبه 224)

و از عطسه بز كم قيمت تر!( نهج البلاغه، خطبه 3)

و از استخوان خنزيرى كه در دست شخص جذامى باشد(نهج البلاغه، كلمات قصار، شماره 236)، پست تر معرّفى مى كند! اين است سرمايه واقعى و جاودانى.