فاطمه (عليها السلام‏) در آيينه وحى‏

حضرت فاطمه(س) در كنار على، حسن و حسين‏عليهم السلام مراد و مقصود خداوند از «اهل‏البيت» در آيه تطهير مى‏باشد: «انّما يريد اللّه ليذهب عنكم الرّجس اهل‏البيت و يطهرّكم تطهيراً».1 بنابراين به مقتضاى آيه فوق فاطمه ‏عليها السلام از «اهل بيت» محسوب مى‏شود و خداوند خواسته تا آنان را از هرگونه پليدى و آلودگى پاكيزه نمايد.

فرزندان فاطمه‏عليها السلام پيشوايان معصوم‏اند كه به امر الهى، عهده‏دار هدايت بندگان خدا مى‏باشند. مفسّران گفته‏اند: آيه شريفه «و جعلنا منهم ائمّة يهدون بأمرنا لمّا صبروا...»2 درباره فرزندان فاطمه‏عليها السلام نازل شده است.3

بعد از نزول آيه «... و آت ذوى القربى حقّه...»4 پيامبراكرم‏صلى الله عليه وآله وسلم فاطمه‏عليها السلام را فراخواند و فدك را به او بخشيد و فرمود: «بخشيدن فدك به فاطمه‏عليها السلام امرى الهى بود.»5

كوثر يك معناى جامع و وسيع دارد و آن «خير كثير و فراوان» است و مصاديق آن زياد است. اما بسيارى از بزرگان علماى شيعه و اهل‏سنّت، يكى از روشن‏ترين مصاديق آن را وجود مبارك فاطمه زهراعليها السلام دانسته‏اند. در شأن نزول سوره كوثر آمده است:

مشركان پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم را متّهم كردند كه فاقد نسل است. قرآن ضمن نفى سخن آنها، مى‏گويد: «انا اعطيناک الکوثر» از اين تعبير استفاده مى‏شود كه اين خير كثير همان فاطمه زهراعليها السلام است. نسل و ذريّه پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم به وسيله همين دختر گرامى در جهان انتشار يافت؛ نسلى كه علاوه بر اينكه فرزندان جسمانى پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم بودند، آيين و ارزش‏هاى اسلام را حفظ كردند.مفسّران يادآور شده‏اند: اينكه اين سوره خبر مى‏دهد كه پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم بى‏فرزند نخواهد بود و نسل و دودمان او فراوان در جهان وجود خواهد داشت، يكى از جهت‏هاى اعجاز قرآن محسوب مى‏شود.6

پيامبراكرم‏صلى الله عليه وآله وسلم به مدّت شش ماه و به قولى نه ماه، هرگاه براى خواندن نماز صبح به مسجد مى‏رفت، در كنار خانه فاطمه و على‏عليهما السلام توقّف مى‏كرد و مى‏فرمود:

الصّلاة اهل البيت « انّما يريد اللّه ليذهب عنكم الرّجس اهل‏البيت و يطهّركم تطهيراً»7 بدين ترتيب، فاطمه‏عليها السلام كه از اهل بيت پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم محسوب مى‏شود، براى اقامه نماز كه مظهر عبوديت و بندگى خداوند است، مورد خطاب لطف‏آميز پيامبرگرامى قرار مى‏گيرد.

در ذيل آيه شريفه «اللّه نورالسّموات والأرض مثل نوره كمشكوة...»8 روايت شده است: «مراد از مشكوة، حضرت فاطمه‏عليها السلام است.» بنابراين نور خداوند به وجود مقدّس آن حضرت تشبيه شده است.

رواياتى از امام صادق‏عليه السلام و ديگر امامان نقل شده است كه به حسب آنها، «ليلة» در سوره «قدر» به حضرت فاطمه‏عليها السلام تأويل شده است و در آن روايات، «قدر» به معناى خدا دانسته شد و لذا گفته‏اند: «هر كس فاطمه را آن چنان كه حقّ اوست، بشناسد، در حقيقت «ليلةالقدر» را درك كرده است.»9

در روايتى عبارت «فى زجاجة كانّها كوكب درّى...»10 به وجود بزرگوار صدّيقه كبرى فاطمه زهراعليها السلام تأويل شده و به حسب آن روايت، ايشان مانند ستاره‏اى درخشان در ميان بانوان جهان است.11 به همين جهت است كه وقتى شخصى از پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم پرسيد كه: مريم با فضيلت‏تر است يا فاطمه؟ آن حضرت نخست در پاسخ سكوت نمود تا آنكه آن شخص بار ديگر سؤال كرد: يا رسول اللّه! فاطمه افضل است يا مريم؟ پيامبرگرامى در پاسخ فرمود: «فاطمه در دنيا و آخرت بافضيلت‏تر است.» و در روايتى نيز آمده است كه: «برترين زنان جهان چهار تن هستند: آسيه، مريم، خديجه و فاطمه‏عليهم السلام، اما فاطمه برترين آنهاست.» و در روايتى ديگر آمده است: «مريم برگزيده زنان عصر خود، اما فاطمه برگزيده زنان همه زمانها است.»

همه مفسّرانى كه آيه «فمن حاجّك فيه من بعد ماجاءك من العلم فقل تعالوا ندع ابنائنا و ابنائكم نسائنا و نساءكم...»12 را مورد تفسير قرار داده‏اند، تصريح يا اشاره نموده‏اند به اينكه مراد از «نسائنا» حضرت فاطمه‏عليها السلام است.

در سوره «انسان» كه در شأن فاطمه، امام على، امام حسن و امام حسين‏عليهم السلام نازل شده است، آن حضرت به عنوان يكى از «ابرار» معرّفى شده و مورد تمجيد قرارگرفته است. «انّ الأبرار يشربون من كأس كان مزاجها كافورا»13

فاطمه‏عليها السلام، فرزندان و شيعيان او از وحشت روز قيامت در امان مى‏باشند و در بهشت آنچه از خدا بخواهند، بدان نائل مى‏شوند و براى هميشه در بهشت ماندگارند. «لايحزنهم الفزع الأكبر و هم فيما اشتهت انفسهم خالدون»14

فاطمه‏اى كه قرآن‏كريم از وى سخن مى‏گويد، انسانى برخوردار از صبر جميل و تحسين‏انگيز است. از نظر قرآن صبر فاطمه‏عليها السلام شايسته پاداش نعمت‏هاى بهشتى است، نعمت‏هايى كه ابدى و سرمدى هستند: «... و جزاهم بما صبروا جنّة و حريرا...»15

از نظر قرآن، حضرت زهراعليها السلام كسى است كه نسبت به عهد الهى وفادار است: «يوفون بالنّذر»16

مفسّران بر اين نكته تأكيد دارند كه عبارت «يطعمون الطّعام على حبّه»17 برخصلت پسنديده ايثار حضرت زهراعليها السلام توجّه و اشاره دارد.

‏

در روايات آمده است كه نماز حضرت فاطمه‏عليها السلام چهار ركعت است و در ركعت اوّل و دوم آن 50 بار سوره «قل هواللّه احد» خوانده مى‏شود. به اين نماز، نماز «اوّابين» (نماز بسيار توبه كنندگان) نيز گفته مى‏شود.18

حضرت امام محمّد باقرعليه السلام فرموده است: «تسبيح فاطمه‏عليها السلام» از جمله «ذكر كثير» خداوند است؛ چنانكه خداوند مى‏فرمايد: «يا ايّها الّذين آمنوا اذكروا اللّه ذكراً كثيراً»19

‏

خداى متعال محبّت فاطمه‏عليها السلام را عوض مزد همه تلاش‏هاى پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم در امر رسالت قرار داده است و تأكيد نموده كه اين محبّت خواسته خدا و پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم است. لذا در حديثى آمده است كه وقتى آيه «قل لا اسئلكم عليه اجراً الاّ المودّة فى القربى» نازل شد، عده‏اى پرسيدند: يا رسول اللّه! «قُربى‏» چه كسانى‏اند كه محبّت آنها بر ما واجب است؟ آن حضرت در پاسخ فرمود: «فاطمه‏عليها السلام و فرزندان او.»20

‏

روايت شده است: مراد از آيه «التى احصنت فرجها...»21 حضرت زهراعليها السلام است.

زمانى پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم نزد دخترش فاطمه‏عليها السلام آمد و بر تن او لباسى بافته از پشم شتر بود كه بسيار مشقّت‏آميز بود و در آن حال سرگرم آسياب كردن گندم بود. پيامبرصلى الله عليه وآله وسلم با مشاهده اين صحنه، گريست و فرمود: «اى فاطمه! سختى و تلخى دنيا را در ازاى نعمت‏هاى بزرگ آخرت تحمّل مى‏كنى.»، در اين وقت اين آيه نازل شد: «ولسوف يعطيك ربّك فترضى»؛22 و البته به زودى پروردگارت آنقدر به تو از نعمت‏هاى بهشتى عطا مى‏كند كه خشنود شوى.23

1. احزاب / 33. 2. سجده / 24. 3. شواهد التنزيل، حاكم حسكانى، ص 583؛ ذيل آيه. 4. اسراء / 23. 5. تفسيرفرات كوفى، ص 118 و 119. 6. تفسير نمونه، ج 27، ذيل سوره كوثر. 7. احزاب / 33. 8. تفسير نمونه، ج 27، ذيل سوره كوثر. 9. تفسير قمى، ج 1، ص 103. 10. نور / 35. 11. همان. 12. آل عمران / 63. 13. دهر / 5. 14. انبياء / 103. 15. دهر / 13. 16. همان / 7. 17. همان / 9.

18. تفسير عياشى، ج 2، ص 286. 19. احزاب / 41؛ تفسير عياشى، ج 1، ص 68. 20. شواهد التنزيل، ج 1، ص 193. 21. انبياء / 91. 22. ضُحى‏ / 5. 23. شواهد التنزيل، ج 2، ص 444.

احمد خيرخواه