آيه 60
وَ هُوَ الَّذِي يَتَوَفَّاكُمْ بِاللَّيْلِ وَ يَعْلَمُ مَا جَرَحْتُمْ بِالنَّهَارِ ثُمَّ يَبْعَثُكُمْ فِيهِ لِيُقْضَى أَجَلٌ مُسَمًّى ثُمَّ إِلَيْهِ مَرْجِعُكُمْ ثُمَّ يُنَبِّئُكُمْ بِمَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ و اوست آن كه شبانگاه شما را مىميراند (به خواب مىبرد)، در حالى كه آنچه را در روز كردهايد مىداند، سپس شما را در روز برمىانگيزد (بيدار مىكند)، تا مدّتى كه تعيين شده است به پايان رسد. آنگاه بازگشت شما فقط به سوى اوست، سپس شما را از آنچه مىكرديد آگاه خواهد ساخت.
* روح انسان تمام حقيقت اوست.
هو الذى يتوفكم بالّيل
* خواب، پديدهاى شبيه به مرگ
هو الذى يتوفكم بالّيل
«توفى» به معناى قبض روح است. كاربرد اين كلمه در مورد «خوابيدن» ناظر به شباهت مرگ و خواب است.
*دقت و تأمل در خوابيدن و بيدار شدن آدمى، راهى براى خداشناسى و توحيد
هو الذى يتوفكم بالّيل و يعلم ما جرحتم بالنهار ثم يبعثكم فيه
* خداوند شب را زمان مناسب براى خواب و آرامش و روز را براى تلاش و كار قرار داده است.
هو الذى يتوفكم بالّيل و يعلم ما جرحتم بالنهار ثم يبعثكم فيه
گر چه خواب و بيدارى اختصاصى به شب و روز ندارد، ولى از اينكه ظرف «توفى» شب است و ظرف «جرحتم» روز است، برداشت فوق به دست مىآيد.
* زمانى كه اجل آدمى فرا برسد ديگر از خواب برانگيخته و بيدار نمىشود.
ثم يبعثكم فيه ليقضى أجل مسمى
*قيامت، روزِ بُروز حقيقت اعمال دنيوى آدميان است.
ثم إليه مرجعكم ثم ينبئكم بما كنتم تعملون
*آدمى در دنيا از حقيقت اعمال خود و بازتابهاى آن غافل است.
ثم ينبئكم بما كنتم تعملون
*رسول خدا (ص) فرمود: همراه هر انسانى فرشتهاى است كه هنگام خواب، روح او را مىگيرد؛ پس اگر خداوند اذن در قبض روح آن شخص بدهد، او را قبض روح مىكند و گر نه به او برمىگرداند و اين است، معناى سخن خداوند: «يتوفاكم بالليل»».
آيه 61
وَ هُوَ الْقَاهِرُ فَوْقَ عِبَادِهِ وَ يُرْسِلُ عَلَيْكُمْ حَفَظَةً حَتَّى إِذَا جَاءَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ تَوَفَّتْهُ رُسُلُنَا وَ هُمْ لَا يُفَرِّطُونَ و اوست آن كه بر بندگانش غالب است، و نگهبانانى بر شما مىفرستد، تا وقتى كه مرگ به سراغ يكى از شما بيايد، فرستادگان ما او را مىميرانند و كوتاهى نمىكنند.
* خوابانيدن و بيدار كردن تا زمان اجل و سپس بازگشت به خداوند و محاسبه اعمال، نشانه تسلط خداوند بر امور بندگان است.
هو الذى يتوفكم بالّيل ... و هو القاهر فوق عباده
* با فرارسيدن زمان مرگ آدمى، گسيل فرشتگان محافظ و مراقب وى پايان مىپذيرد.
و يرسل عليكم حفظة حتى إذا جاء أحدكم الموت
*حضور همواره فرشتگان محافظ در كنار آدمى براى حفظ حيات اوست.
و يرسل عليكم حفظة حتى إذا جاء أحدكم الموت
*فرشتگانى غير از مأموران حفاظت آدمى، وظيفه قبض روح وى را بر عهده دارند.
حتى إذا جاء أحدكم الموت توفته رسلنا
در صورتى كه فرشتگان محافظ همان قابضان روح باشند، مناسبتر آن بود كه با ضمير به آنان اشاره مىشد، بنابراين، گزينش «رسلنا» به جاى ضمير، بيانگر آن است كه ملائكه حافظ غير از ملائكه قابضاند.
*فرشتگانى متعدد وظيفه قبض روح هر يك از آدميان را به عهده دارند.
حتى إذا جاء أحدكم الموت توفته رسلنا
«رسل»، جمع رسول، و بر بيشتر از دو نفر دلالت دارد. از سوى ديگر مضمون آيه اين است كه براى هر شخصى كه مرگش فرامىرسد، «رسل» حضور پيدا مىكنند. بنابراين قابضان روح هر فرد از آدمى، بيش از دو فرشتهاند.
* هيچ كوتاهى و تأخيرى از جانب فرشتگان مأمور قبض روح صورت نمىگيرد.
توفته رسلنا و هم لا يفرطون
*اسباب و عوامل مرگ و حيات آدمى منحصراً تحت اراده قاهر خداوند و در اختيار اوست.
و هو القاهر فوق عباده ... توفته رسلنا
آيه 62
ثُمَّ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلَاهُمُ الْحَقِّ أَلَا لَهُ الْحُكْمُ وَ هُوَ أَسْرَعُ الْحَاسِبِينَ سپس به سوى خدا- مولاى حقيقى خود- بازگردانده مىشوند. آگاه باشيد كه حكم فقط براى اوست، و او سريعترين حسابرسان است.
*حكم نافذ و لازمالاجرا در آفرينش و حيات و مرگ انسان، تنها از آن خداوند است.
و يرسل عليكم ... ثم ردوا إلى الله موليهم الحق ألا له الحكم
*ولايت غير خداوند، بىاساس و باطل است.
ثم ردوا إلى الله موليهم الحق
*سريعترين نظام محاسبه و رسيدگى به اعمال، در قيامت استقرار دارد.
ثم ردوا ... ألا له الحكم و هو أسرع الحسبين
* سرعت در حسابرسى و قضاوت و حكم، معيارى مهم و اساسى در نظام قضائى شايسته
ألا له الحكم و هو أسرع الحسبين
بيان سرعت حسابرسى به عنوان يكى از ويژگيهاى مهم در حكم و قضاوت خداوند، گوياى رجحان و مزيت قضاوت و حكمى است كه سرعت هر چه بيشتر و بدون فوت وقت انجام پذيرد.