آيه 33

قَدْ نَعْلَمُ إِنَّهُ لَيَحْزُنُكَ الَّذِي يَقُولُونَ فَإِنَّهُمْ لَا يُكَذِّبُونَكَ وَ لكِنَّ الظَّالِمِينَ بِآيَاتِ اللَّهِ يَجْحَدُونَ‏        به يقين، ما مى‏دانيم كه آنچه مى‏گويند تو را غمگين مى‏كند. (غمگين مباش، زيرا)ئآنان (در حقيقت) تو را تكذيب نمى‏كنند، بلكه اين ستمكاران آيات خدا را انكار مى‏كنند.

* دلدارى خداوند به پيامبر (ص) در برابر انكار منكران با يادآورى آگاهى خداوند به ياوه‏هاى كافران و اندوه پيامبر (ص)
قد نعلم إنه ليحزنك الذى يقولون‏
*انكار آيات الهى هدف اصلى كافران از تكذيب پيامبر اكرم (ص)
فإنهم لا يكذبونك و لكن الظلمين بأيت اللّه يجحدون‏
*پيامبر (ص)، آيت الهى و تكذيب رسالت وى انكار آيات خداوند و ستم است.
فإنهم لا يكذبونك و لكن الظلمين بأيت اللّه يجحدون‏
*انكار آيات الهى نشأت گرفته از روح سركش و ستمگر كافران است، نه جهل و ناآگاهى آنان‏
فإنهم لا يكذبونك و لكن الظلمين بأيت اللّه يجحدون‏
 «جحد» به انكارى كه بر خلاف اعتقاد قلبى باشد گفته مى‏شود. محتمل است ستمكار شمردن منكران در آيه به جهت مخالفت آگاهانه آنان با پيامبر (ص) باشد.
* هدف كفار، تكذيب آيات الهى بود، نه شخص پيامبر (ص).
فإنهم لا يكذبونك و لكن الظلمين بأيت اللّه يجحدون‏
* امام صادق (ع) درباره سخن خداوند «فإنهم لايكذبونك» فرمود: مشركان، توانايى باطل كردن سخن تو را (اى رسول ما) ندارند».

آيه 34
وَ لَقَدْ كُذِّبَتْ رُسُلٌ مِنْ قَبْلِكَ فَصَبَرُوا عَلَى مَا كُذِّبُوا وَ أُوذُوا حَتَّى أَتَاهُمْ نَصْرُنَا وَ لَا مُبَدِّلَ لِكَلِمَاتِ اللَّهِ وَ لَقَدْ جَاءَكَ مِنْ نَبَإِ الْمُرْسَلِينَ‏      و بى‏ترديد، پيامبرانى هم كه پيش از تو بودند تكذيب شدند، ولى بر تكذيب شدن خود و آزارى كه ديدند صبر كردند، تا اين‏كه يارى ما به آنان رسيد. و براى كلمات خدا (در مورد يارى پيامبران)هيچ تغيير دهنده‏اى نيست، و قطعاً بخشى از اخبار پيامبران به تو رسيده است.

* تكذيب پيامبر اكرم (ص)، تكرار تاريخ مبارزه با انبياى الهى است.
و لقد كذبت رسل من قبلك‏
*پيروزى، پايان شيرين صبر انبيا در برابر تكذيب و آزار مخالفان بود.
فصبروا على‏ ما كذبوا و أوذوا حتى‏ أتهم نصرنا
*تاريخ، منبعى باارزش براى شناخت حوادث و عبرت گرفتن‏
و لقد كذبت رسل من قبلك فصبروا ... حتى‏ أتهم نصرنا
*تحقق اهداف و رسالت انبيا و پيمودن راه حق، مستلزم تحمل مشكلات است.
قد نعلم إنه ليحزنك الذى يقولون ... لقد كذبت رسل من قبلك فصبروا ... حتى‏ أتهم نصرنا
*هيچ تبديل‏كننده‏اى براى كلمات و سنتهاى الهى وجود ندارد.
و لا مبدل لكلمت اللّه‏
*حاكميت كامل و بدون رقيب سنتهاى تغييرناپذير الهى بر جريان تاريخ‏
و لقد كذبت رسل من قبلك ... حتى‏ أتهم نصرنا و لا مبدل لكلمت اللّه‏
جمله «لا مبدل ...» بيانگر قاعده و قانونى كلى در نظام جهان است، و از مصداق‏هاى آن با توجه به اين كه مورد آيه، بحثهاى تاريخى و روند حوادث آن است، اين بخش از سنتهاست.
* پيروزى در سايه صبر و مقاومت، سنت تغييرناپذير خداوند است.
فصبروا على‏ ما كذبوا و أذوا حتى‏ أتهم نصرنا و لا مبدل لكلمت اللّه‏
*نزول آياتى از قرآن در تشريح و سرگذشت انبياى پيشين و صبر و مقاومت و پيروزى آنها، قبل از سوره انعام بر پيامبر (ص).
فصبروا على‏ ما كذبوا ... و لقد جاءك من نبإى المرسلين‏
*ذكر داستانهاى انبياى پيشين در قرآن براى دلدارى پيامبر (ص) و همچنين تأسى وى به آنان است.
و لقد كذبت ... و لقد جاءك من نبإى المرسلين‏

آيه 35
وَ إِنْ كَانَ كَبُرَ عَلَيْكَ إِعْرَاضُهُمْ فَإِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَبْتَغِيَ نَفَقاً فِي الْأَرْضِ أَوْ سُلَّماً فِي السَّمَاءِ فَتَأْتِيَهُمْ بِآيَةٍ وَ لَوْ شَاءَ اللَّهُ لَجَمَعَهُمْ عَلَى الْهُدَى فَلَا تَكُونَنَّ مِنَ الْجَاهِلِينَ‏         و اگر رويگردانىِ آنان بر تو گران است، اگر مى‏توانى سوراخى در زمين يا نردبانى در آسمان بجويى تا معجزه‏اى برايشان بياورى (چنين كن). و اگر خدا مى‏خواست همه آنان را (به اجبار) بر هدايت گرد مى‏آورد، پس هرگز از جاهلان مباش.

* بهره‏جويى پيامبر اكرم (ص) از تمامى روشها و وسايل ممكن براى هدايت مردم‏
و إن كان كبر عليك إعراضهم فإن استطعت أن ... فتأتيهم بأية
* اشتياق شديد پيامبر اكرم (ص) به هدايت يافتن و ايمان آوردن مردم‏
و إن كان كبر عليك إعراضهم فإن استعطعت ... فتأتيهم بأية
*ارائه معجزه، تنها به اذن خداوند امكان‏پذير است.
فإن استطعت أن تبتغى نفقا فى الأرض أو سلما فى السماء
*مشيت خداوند بر هدايت جبرى مردم قرار نگرفته است.
و لو شاء اللّه لجمعهم على الهدى‏
*پيامبر (ص) وظيفه‏دار شناخت دقيق روحيات و ويژگيهاى كافران و چگونگى موضعگيريهاى آنها در برابر هدايت است.
و إن كان كبر ... فلا تكونن من الجهلين‏
بيان ويژگى هدايت‏ناپذيرى برخى كافران و لحن توبيخ‏گونه آيه نسبت به پيامبر (ص)، بيانگر اين است كه پيامبر (ص)، على رغم ميل به هدايت كردن همه مردم، بايد واقعيت هدايت‏ناپذيرى برخى از كفار را پذيرفته و آن را در برنامه‏هاى خود در نظر گيرد.
*انتظار هدايت‏پذيرى همه مردم، توقعى نابجا و جاهلانه است.
و إن كان كبر ... فلا تكونن من الجهلين‏
* لزوم آشنايى انبيا و رهبران الهى به روحيات مردم و ماهيت مخالفان و منكران دين‏
فلا تكونن من الجهلين‏‏
* جهل، ريشه بسيارى از انحرافات و توقّعات نابجاى كفّار از پيامبر (ص) بوده است.
و إن كان كبر عليك ... فلا تكونن من الجهلين‏