آيه 14
قُلْ أَ غَيْرَ اللَّهِ أَتَّخِذُ وَلِيّاً فَاطِرِ السَّمَاوَاتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ يُطْعِمُ وَ لَا يُطْعَمُ قُلْ إِنِّي أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ أَوَّلَ مَنْ أَسْلَمَ وَ لَا تَكُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِكِينَ بگو: آيا جز خدا را كه پديد آورنده آسمانها و زمين است به سرپرستى خود برگيرم، در حالى كه اوست كه طعام مىدهد و طعام داده نمىشود؟ بگو: من مأمورم كه اوّلين كسى باشم كه تسليم (خدا) شده است، و (خدا به من فرمان داده است كه:)هرگز از مشركان مباش.
*جز خداوند خالق آسمانها و زمين و روزىدهنده بىنياز، كسى شايسته ولايت و سرپرستى نيست.
قل أغير اللّه أتّخذ وليا فاطر السموت و الأرض و هو يطعم و لا يطعم
* انسان در جستجوى ولى و سرپرست براى خويش و نيازمند به آن است.
قل أغير اللّه أتّخذ وليا
در استفهام انكارى صدر آيه، موضوعى مسلم فرض شده و آن نياز به ولى و سرپرست است. لذا سخن از آن است كه چه كسى را بايد به عنوان ولى و سرپرست برگزيد.
*خداوند ابداعكننده آسمانها و زمين، بدون الگو و نمونه قبلى
قل أغير اللّه أتّخذ وليا فاطر السموت و الأرض
«فطر» (مصدر «فاطر») به معناى ايجاد و اختراع است.
*ولايت و سرپرستى، تنها در خور آفريننده و روزىدهنده موجودات است.
قل أغير اللّه أتّخذ وليا فاطر السموت و الأرض و هو يطعم
* نيازمندى و فقر آدمى، فلسفه احتياج او به ولى و سرپرست
قل أغير اللّه أتّخذ وليا ... و هو يطعم
*ايجاد و استمرار بقاى موجودات به دست خداوند است.
فاطر السموت و الأرض و هو يطعم
* برانگيختن عقل و وجدان به داورى، از روشهاى قرآن در احتجاج
قل أغير اللّه أتّخذ وليا فاطر السموت و الأرض
*ضرورت پيشگامى رهبران الهى در پايبندى به اصول و مبانى خويش
قل إنى أمرت أن أكون أول من أسلم و لاتكونن من المشركين
*پذيرش ولايت خداوند، مقتضى تسليم شدن محض در برابر اوست.
قل أغير اللّه أتخذ وليا ... قل إنى أمرت أن أكون أول من أسلم
* طرح و بيان حقايق به صورت پرسش و پاسخ، از روشهاى هدايتى قرآن
قل أغير اللّه ... قل إنى أمرت أن أكون أول من أسلم
*پيامبر (ص)، اولين مسلمان در جهان
قل إنى أمرت أن أكون أول من أسلم
جمله «أول من أسلم» مطلق و بيانگر اين است كه اسلام پيامبر (ص) بر اسلام ديگران مقدم بوده است.
* پيامبر (ص) بايد در بالاترين مرتبه تسليم در برابر خداوند باشد.
قل إنى أمرت أن أكون أول من أسلم
اگر اولويت مطرح شده در آيه از نظر رتبه و درجه تسليم باشد، پيامبر (ص) مأمور به كسب پيشتازى در مقام تسليم است.
*پذيرش ولايت غير خدا، شرك است.
قل أغير اللّه أتخذ وليا ... و لا تكونن من المشركين
*دعوت و آيين پيامبر اكرم (ص)، مبتنى بر عقل و وحى
قل أغير اللّه أتخذ وليا ... قل إنى أمرت أن أكون أول من أسلم
جمله استفهامى صدر آيه دعوت به حكم عقل است و جمله «إنى أمرت» بر پيروى از وحى تكيه دارد.
*هماهنگى عقل و شرع در حكم به لزوم پذيرش ولايت خداوند
قل أغير اللّه أتخذ وليا ... قل إنى أمرت أن أكون أول من أسلم
جمله «إنى أمرت ...» حكايت از صدور فرمانى تشريعى بر ضرورت تسليم در برابر خداوند است. جمله استفهام انكارى «أغير اللّه أتخذ ...» نيز اشاره به حكم عقل در اين مورد دارد، بنابراين عقل و شرع يكسان بر ضرورت پذيرش ولايت خداوند حكم مىرانند.
آيه 15
قُلْ إِنِّي أَخَافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذَابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ بگو: من اگر پروردگارم را نافرمانى كنم، از عذاب روزى بزرگ مىترسم.
* پيامبر (ص)، مأمور به اظهار ترس خويش از عذاب در صورت نافرمانى از پروردگار
قل إنى أخاف إن عصيت ربى عذاب يوم عظيم
* نقش سازنده بيان ترس پيشوايان دين از عذاب الهى، در هدايت مردم و بازداشتن آنها از گناه
قل إنى أخاف إن عصيت ربى عذاب يوم عظيم
*شرك و پذيرش ولايت غير خدا، موجب گرفتارى به عذاب شديد اخروى
أغير اللّه أتخذ وليا ... و لا تكونن من المشركين. قل إنى أخاف إن عصيت ربى عذاب يوم عظيم
*ترس از عذاب قيامت، مانع از شرك و پذيرش ولايت غير خدا
أغير اللّه أتخذ وليا ... إنى أخاف إن عصيت ربى عذاب يوم عظيم
*توجه به ربوبيت خداوند، مقتضى پرهيز از عصيان او
قل إنى أخاف إن عصيت ربى
*عذاب قيامت دهشتزا و سزاوار ترس بسيار
إنى أخاف إن عصيت ربى عذاب يوم عظيم
توصيف روز قيامت به «عظيم»، بيان عظمت رخدادهاى آن (عذاب و ...) نيز هست.
* تساوى همه انسانها، حتى پيامبران الهى، در برابر قانون الهى و پيامدهاى اخروى آن
قل إنى أخاف إن عصيت ربى عذاب يوم عظيم
هنگامى كه پيامبر (ص) با تمام عظمتش مىفرمايد در صورت نافرمانى از عذاب مىترسم، معلوم مىشود استثنايى در كار رسيدگى به امور بندگان در قيامت وجود ندارد و اگر چنين تبعيضى بود، ديگر ترس پيامبر (ص) از عصيان معنى نداشت.
