|
منتخب تفاسیر أَفَلَا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلَىٰ قُلُوبٍ أَقْفَالُهَا
| ||
|
سوره نصرآيه 1 إِذَا جَاءَ نَصْرُ اللَّهِ وَ الْفَتْحُ آنگاه كه يارى خدا و آن فتح (موعود) فرا رسد. 1خداوند، پيامبر (ص) را به امداد خويش مطمئن ساخت و به آن حضرت وعده پيروزى بر دشمنان داد. إذا جاء نصر اللّه و الفتح «نصر» به معناى پيروز ساختن و «فَتْح» به معناى گشودن است. (برگرفته از «مقاييس اللغة») حرف «إذا» دلالت بر وقوع حتمى شرط در آينده دارد. 2 با رسيدن نصرت الهى، پيروزى بر دشمن قطعى است. إذا جاء نصر اللّه و الفتح 3 پيامبر (ص)، مشتاق آزادسازى و فتح مكه و در انتظار نصرت و امدادهاى الهى إذا جاء نصر اللّه و الفتح مفسران، اين سوره را ناظر به فتح مكه مىدانند. مژده پيشاپيش آن به رسولاكرم (ص)، نشانگر اشتياق آن حضرت به تحقق آن است. 4 خداوند، مسلمانان صدر اسلام را از پيش به فتح مكه و امدادهاى خود بشارت داد. إذا جاء نصر اللّه و الفتح 5 آزادسازى مكّه براى مسلمانان، به منزله فتح كامل سنگرهاى دشمن بود. و الفتح مطلق آوردن فتح در مورد «فتح مكه» نشانگر صدق فتح كامل بر آن است. 6 «عن أبىعبداللّه (ع) قال: أوّل ما نزل على رسولاللّه (ص) «بسم اللّه الرحمن الرحيم. اقرأ باسم ربّك» و آخره «إذا جاء نصر اللّه»؛ از امام صادق (ع) روايت شده كه فرمود: اولين سورهاى كه بر رسولخدا (ص) نازل گشت «بسم اللّه الرحمنالرحيم. اقرأ باسم ربّك» بود و آخرين آن «إذا جاء نصر اللّه» بود». سوره نصر آيه 2 وَ رَأَيْتَ النَّاسَ يَدْخُلُونَ فِي دِينِ اللَّهِ أَفْوَاجاً و ببينى كه مردم گروه گروه به دين خدا در مىآيند. 1وارد شدن فوج فوج مردم به دين اسلام، نويد خداوند به پيامبر (ص) و رأيت الناس يدخلون فى دين اللّه أفواجًا 2 خداوند، به پيامبر (ص) بشارت داد كه فتح مكه را درك خواهد كرد و استقبال قبايل عرب را از اسلام، به چشم خود خواهد ديد. و رأيت الناس يدخلون فى دين اللّه أفواجًا 3 اسلام، تنها دين قابل انتساب به خداوند است. دين اللّه 4 پيروزى مسلمانان عصر بعثت بر مكه و فتح آن، زمينهساز مسلمان شدن جمعيتهاى فراوانى از مردم آن زمان إذا جاء نصر اللّه و الفتح. و رأيت الناس يدخلون فى دين اللّه أفواجًا 5 مردم پس از فتح مكه، با رضايت و بدون تحميل، اسلام را پذيرفتند. يدخلون 6 گرايش دستهجمعى اقشار مختلف مردم به اسلام، مرهون امدادهاى الهى به مسلمانان است. إذا جاء نصر اللّه ... و رأيت الناس يدخلون فى دين اللّه أفواجًا 7 فتح مكه، نشانه حقانيت اسلام و حمايت خداوند از پيامبر (ص)، در ديدگاه مردم عصر بعثت إذا جاء نصر اللّه ... يدخلون فى دين اللّه أفواجًا سوره نصر آيه 3 فَسَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ وَ اسْتَغْفِرْهُ إِنَّهُ كَانَ تَوَّاباً پروردگارت را همراه با ستايش او تسبيح كن و از او آمرزش بخواه، به يقين، او بسيار توبهپذير است. 1لزوم تسبيح و حمد خداوند و طلب بخشش گناهان از پيشگاه او فسبّح بحمد ربّك و استغفره 2 تسبيح و حمد خداوند و استغفار به درگاه او، پس از مشاهده امدادهاى الهى و گرايش وسيع مردم، به دين، فرمان و توصيه خداوند به پيامبر (ص) إذا جاء نصر اللّه و الفتح. و رأيت الناس يدخلون فى دين اللّه أفواجًا. فسبّح بحمد ربّك و استغفره 3 خداوند، مبرّا و منزّه از هر عيب و نقص و شايسته ستودن و تمجيد كردن فسبّح بحمد ربّك 4 شايستهترين سخن براى نفى عيب از خداوند، ستايش او است. فسبّح بحمد ربّك «باء» در «بحمد ربّك» براى استعانت است؛ برخى آن را «باء» مصاحبة مىدانند. برداشت ياد شده، ناظر به معناى اول است. 5 لزومِ همراه ساختن تسبيح با حمد خداوند فسبّح بحمد ربّك «باء» در «بحمد ربّك» ممكن است براى مصاحبة باشد. 6 ستايشِ خداوند، تنها با سخنى شايسته است كه كمترين شائبه عيبشمارى و تنقيص در آن نباشد. فسبّح بحمد ربّك حمد، زمانى مىتواند وسيله تسبيح باشد كه در الفاظ و عبارتهاى برگزيده آن، منزّه دانستن خداوند از عيبها جلوهگر باشد. 7 خداوند، مرّبى و مدبّرى شايسته و بىعيب، براى پيامبر (ص) و ديگران است. فسبّح بحمد ربّك مخاطب در «ربّك»، گرچه پيامبراكرم (ص) است؛ ولى سياق سوره، بر تمام انسانها منطبق است. در اين موارد آن حضرت به عنوان رسول و نيز فردى از افراد بشر، مورد خطاب قرار گرفته است. 8 امدادهاى الهى در فتح مكه، جلوه ربوبيت خداوند بر پيامبر (ص) و مايه پيشرفت اهداف رسالت آن حضرت بود. إذا جاء نصر اللّه و الفتح ... فسبّح بحمد ربّك 9 توجّه به ربوبيت خداوند، زمينهساز تسبيح، حمد و استغفار به درگاه او است. فسبّح بحمد ربّك و استغفره 10 درخواست مصونيت از عذاب الهى، توصيه خداوند به پيامبر (ص) و استغفره غفران و آمرزش از جانب خداوند، اين است كه بنده را از رسيدن عذاب، به او باز دارد (بصائر فيروزآبادى). بر اين اساس استغفار پيامبر (ص)، به معناى درخواست رهايى از عذاب است. اطمينان آن حضرت به عصمت خويش، نمىتواند مانع درخواست رهايى از عذاب باشد؛ زيرا مقام عصمت، دستاورد همين درخواستِ مصونيت و نظاير آن است. 11 پيامبر (ص)، مأمور مغفرتخواهى و درخواست عفو خداوند، از كوتاهى در تسبيح و حمد او و تقاضاى توجّه و عنايت مجدّد او به آن حضرت و استغفره استغفارى كه در اين سوره به آن امر شده است- به قرينه تعليق بر نصرت و فتح و عطف بر تسبيح و حمد- استغفار ويژهاى است. اين استغفار، در ارتباط با حمد و تسبيح، به معناى درخواست عفو از كاستىهاى آن و در ارتباط با «توّاباً»، به معناى درخواست رجوع مجدّد و مكرر خداوند و تقاضاى عنايتهاى تازه به تازه او است. 12 پيامبر (ص) در ادامه حيات خويش، نيازمند مغفرت الهى و ملزم به طلب آن از خداوند بود. و استغفره استغفار پيامبر (ص)- با آن كه معصوم است- ممكن است به معناى درخواست ادامه يافتن مغفرت الهى باشد و مىتواند بيانگر اين نكته باشد كه پيامبر (ص)، گرچه بالاترين درجه عبادت را داشت؛ ولى همواره آن را در برابر عظمت خداوند، ناچيز ديده و با احساس شرمندگى به درگاه خداوند از او پوزش مىطلبيد برداشت ياد شده ناظر به احتمال نخست است. 13 احساس قصور در پيشگاه خداوند و عذرخواهى از او، هنگام پيروزى و استقبال عمومى از دين و در اوج قدرت، توصيه خداوند به پيامبر (ص) و شيوهاى مطلوب براى زمامداران و مبلّغان إذا جاء نصر اللّه و الفتح ... و استغفره 14- ذكر صفات جلال و جمال خداوند، پيش از درخواست از او، از آداب دعا و استغفار فسبّح بحمد ربّك و استغفره فرمان «تسبيح»، بر ذكر صفات جلالى (سلبى) و فرمان «حمد» بر ذكر صفات جمالى (ثبوتى) دلالت دارد و تقديم آن دو بر فرمان استغفار، بيانگر برداشت ياد شده است. 15 امداد مردم و پيروز ساختن آنان بر دشمن، زمينهساز آمادگى آنان براى پذيرش تكاليف و توجّه به خداوند إذا جاء نصر اللّه و الفتح ... فسبّح بحمد ربّك و استغفره 16 خداوند، بسيار توبهپذير است. إنّه كان توّابًا از آن جهت به خداوند «توّاب» گفته مىشود كه توبه بندگان را فراوان و پياپى مىپذيرد. (مفردات) 17 توبه استغفاركنندگانى كه خداوند را تسبيح و حمد كنند، در پيشگاه خداوند پذيرفته است. فسبّح بحمد ربّك و استغفره إنّه كان توّابًا 18 توجّه بندگان به توبهپذير بودن خداوند، مايه ترغيب آنان به توبه و استغفار و استغفره إنّه كان توّابًا 19 شكستن توبه، مانع پذيرش توبه مجدد نيست. إنّه كان توّابًا 20 توبه از گناهان بزرگ نيز به درگاه خداوند پذيرفته است. إنّه كان توّابًا «توّاب» بر مبالغه دلالت دارد (مصباح). مبالغه درتوبهپذيرى، يا به اين معنا است كه هر چه توبه تكرار شود، توبهپذيرى هم تكرار خواهد شد و يا اينكه گناه هر چه بزرگ باشد، خداوند توبه از آن را خواهد پذيرفت. 21 فرمان خداوند به تسبيح، حمد و استغفار، زمينهساز توفيق يافتن انسان براى توبه به درگاه او است. فسبّح بحمد ربّك و استغفره إنّه كان توّابًا عبارت «تاب اللّه عليه»؛ يعنى، او را به توبه موفق ساخت (قاموس). جمله «إنّه كان توّاباً»، تعليل است و بيان مىكند كه دستورهاى سهگانه خداوند در اين آيه،به دليل «توّاب» بودن خداوند صادر شده است. 22 تسبيح، حمد و استغفار، زمينهساز جلب عنايت و توجّه خداوند فسبّح بحمد ربّك و استغفره إنّه كان توّابًا تواب بودن خداوند، ممكن است به معناى رجوع به بندگان باشد؛ به اين معنا كه به آنان تفضل كرده آنان را بپذيرد. (برگرفته از قاموس) 23 «رب» و «توّاب» از اسما و صفات خداوند فسبّح بحمد ربّك ... إنّه كان توّابًا [ شنبه ۱۳۸۸/۰۴/۲۰ ] [ 8:19 ] [ سعید ]
|
||
| [ طراح قالب : پیچک ] [ Weblog Themes By : Pichak.net ] | ||