[سوره التوبة (9): آيه 53و54]

قُلْ أَنْفِقُوا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً لَنْ يُتَقَبَّلَ مِنْكُمْ إِنَّكُمْ كُنْتُمْ قَوْماً فاسِقِينَ (53)

(به منافقانى كه به جاى حضور در جبهه، قصد كمك مالى دارند) بگو: چه از روى علاقه انفاق كنيد و چه از روى كراهت، هرگز از شما پذيرفته نخواهد شد، زيرا شما قومى فاسق بوده‏ايد.

نكته‏ها:

به گفته‏ى تفاسير، منافقانى كه در جنگ تبوك شركت نكردند، مى‏خواستند با كمك مالى به جبهه، خود را شريك پيروزى بدانند.

قبول نشدن انفاق منافقان، يا به اين معنى است كه در دنيا كمك‏هاى مالى از آنان دريافت نمى‏شود، يا آنكه در آخرت پاداشى ندارند.

پيام ها:

1 انفاق تنها براى سير كردن شكم نيست، اصلاح روح و رشد معنوى هم مورد نظر اسلام است. «أَنْفِقُوا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً»

2 روح، نيّت و باطن افراد، در ارزش اعمالشان اثر دارد. منافقى كه از پيروزى مسلمانان ناراحت و از آسيب رسيدن به آنان خوشحال مى‏شود، اعمالش با اين آلودگى باطن، بى‏اثر است. «أَنْفِقُوا» ... «لَنْ يُتَقَبَّلَ»

3 خدمات و انفاق‏هاى منافقان، بى‏ارزش است و حبط مى‏شود. «أَنْفِقُوا» ... «لَنْ يُتَقَبَّلَ»

4 هر كمكى را از هر كسى قبول نكنيم. «لَنْ يُتَقَبَّلَ مِنْكُمْ»

5 شرط قبولى اعمال، تقوا و پاكدلى است و مسائل سياسى، اجتماعى، عبادى و اخلاقى با هم پيوند دارند. «لَنْ يُتَقَبَّلَ» ... «كُنْتُمْ قَوْماً فاسِقِينَ»

6 فسق، مانع قبولى اعمال است. «إِنَّكُمْ» ... «فاسِقِينَ»

وَ ما مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقاتُهُمْ إِلاَّ أَنَّهُمْ كَفَرُوا بِاللَّهِ وَ بِرَسُولِهِ وَ لا يَأْتُونَ الصَّلاةَ إِلاَّ وَ هُمْ كُسالى‏ وَ لا يُنْفِقُونَ إِلاَّ وَ هُمْ كارِهُونَ (54)

و چيزى منافقان را از پذيرفته شدن انفاقشان منع نكرد، جز اينكه به خدا و پيامبرش كافر شدند و نماز را جز از روى كسالت و بى‏حالى به جا نمى‏آورند و جز از روى كراهت و بى‏ميلى انفاق نمى‏كنند.

نكته‏ها:

در آيه‏ى قبل، به صورت فرض بيان شد كه منافقان، چه با علاقه و چه از روى بى‏ميلى اگر انفاق كنند، پذيرفته نيست. اينجا صورت واقعى و وجود خارجى را بيان مى‏كند كه انفاقشان از روى كراهت است، نه علاقه.

از امتيازات درآمدهاى دولت اسلامى از قبيل خمس، زكات، صدقات و انفاقات بر ديگر درآمدهاى دولتى، موارد ذيل است:

1 افراد، با اراده و انتخاب و بر اساس و جدان دينى مى‏پردازند.

2 بدون ترس و با قصد قربت مى‏پردازند.

3 پرداخت‏هاى مالى را غنيمت و ذخيره‏ى قيامت مى‏دانند.

4 گيرنده‏ى مال را عالِم عادل انتخاب مى‏كنند.

5 مورد مصرف را مى‏دانند و زير نظر دارند.

6 ساده‏زيستى را شرط گيرنده مى‏دانند و خدا را شكر مى‏كنند.

پيام ها:

1 با كفر، كسالت و كراهت، اعمال خير پذيرفته نيست. «ما مَنَعَهُمْ أَنْ تُقْبَلَ مِنْهُمْ نَفَقاتُهُمْ ...»

2 خداوند در قرآن، بارها منافق را كافر دانسته است. «أَنَّهُمْ كَفَرُوا»

3 متخلّفان از جنگ تبوك، به ظاهر مسلمان ولى در باطن كافرند. «أَنَّهُمْ كَفَرُوا»

4 ارزش‏دهنده به كارها، نيّت و نشاط و عشق است. آرى انگيزه مهمّ است، نه حركات فيزيكى! «كُسالى‏»، «كارِهُونَ»

5 هدف اسلام از انفاق، رشد انتخابى و معنوى است، نه تنها سير كردن شكم.زيرا با كمك منافقين شكم‏هايى سير مى‏شود، امّا رشد معنوى براى كمك كننده حاصل نمى‏شود. «كَفَرُوا بِاللَّهِ» ... «وَ هُمْ كارِهُونَ»

6 از نشانه‏هاى نفاق، نماز با كسالت، «كُسالى‏» و انفاق با كراهت است. «كارِهُونَ»

تفسير نور